Hơn một thế kỷ rưỡi đã trôi qua kể từ khi người Nhật Bản chính thức từ bỏ Tết Nguyên đán, nhưng những dấu ấn văn hóa và truyền thống của ngày lễ này vẫn còn hiện hữu trong xã hội hiện đại. Mặc dù không còn tổ chức Tết Nguyên đán như trước, nhưng nhiều phong tục tập quán của người Nhật vẫn mang đậm ảnh hưởng của tết cổ truyền Á Đông.
Người Nhật hiện nay không còn ăn mừng Tết Nguyên đán như các quốc gia láng giềng, nhưng vẫn duy trì nhiều phong tục truyền thống từ thời xa xưa. Hình ảnh trang trí ngày Tết của Nhật Bản vào dịp đầu năm mới vẫn mang đậm bản sắc văn hóa riêng biệt.
Trong khi các quốc gia khác trong khu vực tổ chức Tết Nguyên đán với nhiều hoạt động vui tươi, người Nhật lại có những nét riêng trong lễ hội shōgatsu. Một trong những phong tục nổi bật là dọn dẹp nhà cửa trước thềm năm mới, được gọi là ōsōji, nhằm xua đuổi những điều không may mắn của năm cũ. Trẻ em Nhật Bản cũng có phong tục nhận tiền lì xì trong phong bì màu trắng và đỏ, được gọi là otoshidama, tượng trưng cho sự may mắn trong năm mới.
Dù Tết Nguyên đán không còn là ngày lễ chính thức, nhưng một số khu vực tại Nhật Bản vẫn tổ chức các sự kiện mừng năm mới. Các cộng đồng thiểu số như người Hoa, người Hàn Quốc và người Việt vẫn duy trì các hoạt động đón Tết theo phong tục riêng của họ, tạo nên sự đa dạng văn hóa trong ngày lễ này.
Các biểu tượng của cung hoàng đạo Trung Quốc cũng được người Nhật sử dụng trong các lễ hội đầu năm. Trong tiếng Nhật, thuật ngữ jūnishi hay eto được dùng để chỉ mười hai nhánh, và chúng cũng có vai trò quan trọng trong các hoạt động bói toán. Những con vật đại diện cho năm mới thường được thể hiện trên thiệp chúc mừng, biểu ngữ và các sản phẩm khác.
Vào giữa tháng Giêng, một số người Nhật vẫn tổ chức “Tết nhỏ” hay koshōgatsu, diễn ra vào ngày rằm đầu tiên trong năm. Trong dịp này, các gia đình thường ăn cơm và cháo đậu adzuki, cùng với những nghi thức truyền thống như cắm ống tre vào đĩa, tượng trưng cho sự bội thu trong năm tới.
Người Nhật thường đi chùa vào đầu năm mới để cầu bình an và may mắn cho năm tới.
Nhật Bản và Trung Quốc có mối quan hệ lịch sử lâu dài, và Tết Nguyên đán cũng là một phần trong sự giao thoa văn hóa này. Lịch âm dương của Trung Quốc đã được du nhập vào Nhật Bản từ thế kỷ thứ sáu, nhưng vào năm 1873, Nhật Bản đã chuyển sang sử dụng lịch Gregory để hòa nhập với thế giới phương Tây. Điều này dẫn đến việc Nhật Bản ngừng tổ chức Tết Nguyên đán và thay vào đó là lễ hội shōgatsu vào ngày 1 tháng 1 dương lịch.
Mặc dù không còn tổ chức Tết Nguyên đán như một ngày lễ quốc gia, nhưng bạn vẫn có thể tìm thấy những lễ hội và sự kiện kỷ niệm Tết Nguyên đán tại Nhật Bản. Chẳng hạn, khu phố người Hoa ở Yokohama đã tổ chức lễ đón Tết Nguyên đán từ năm 1986 với nhiều hoạt động văn hóa đặc sắc như múa lân, biểu diễn võ thuật và diễu hành.
Người Nhật thường trang trí kadomatsu trước cửa nhà để mời thần năm mới vào nhà, với hình ảnh cây thông và cành tre được kết hợp một cách tinh tế. Những chiếc vòng tròn từ lúa trên cành thông có tác dụng xua đuổi tà ma.
Các cộng đồng người Việt tại Nhật Bản cũng tổ chức nhiều hoạt động mừng Tết Nguyên đán, như sự kiện tại Công viên Yoyogi với các màn trình diễn văn hóa và ẩm thực đặc sắc.
Thời điểm Tết Nguyên đán cũng là cơ hội tuyệt vời cho những tín đồ mua sắm, khi nhiều trung tâm thương mại và cửa hàng bách hóa tổ chức các chương trình giảm giá hấp dẫn. Các khu chợ tạm và quầy hàng truyền thống cũng cung cấp nhiều món quà lưu niệm độc đáo và đồ ăn lễ hội, tạo nên không khí tươi vui cho mùa lễ hội. Một trong những điểm nhấn là truyền thống fukubukuro, nơi người mua có thể mua những chiếc túi bí ẩn chứa đựng nhiều vật phẩm giá trị với mức giá ưu đãi.
Trước đây, nhiều người Nhật đã phản đối việc bãi bỏ Tết Nguyên đán và vẫn tiếp tục ăn mừng cho đến những năm 1900, đặc biệt là ở các vùng nông thôn. Họ cho rằng Tết Nguyên đán diễn ra vào đầu mùa xuân, thời điểm thời tiết ấm áp, trong khi Tết Dương lịch lại rơi vào thời điểm lạnh lẽo. Tuy nhiên, cuối cùng, lịch âm đã hoàn toàn biến mất khỏi đời sống hàng ngày của người Nhật.
